Από την Έλγκα Νταϊφά,

Ο 44χρονος αρχαιολόγος-ερευνητής, Χρήστος Τσιρογιάννης, εξαρθρώνει εδώ και χρόνια κυκλωμάτων αρχαιοκαπηλίας που δρουν στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Μέχρι σήμερα έχει εντοπίσει περισσότερες από 1.100 αρχαιότητες –οι περισσότερες από τις οποίες έχουν επαναπατριστεί.

Οι οίκοι δημοπρασιών είναι αρωγοί σας;

Δεν δίνουν τις πληροφορίες που ζητώ, όπως «ποιoς πουλάει;», «ποιος αγοράζει;», λέγοντας ότι υπάρχει σχέση εμπιστευτικότητας ανάμεσα στον οίκο και στους πελάτες. Όταν αποδεικνύω με στοιχεία ότι το αντικείμενο που παρουσιάζουν προς πώληση είναι παράνομο, αναγκάζονται να το αποσύρουν, και σε ορισμένες περιπτώσεις να το αποδώσουν στη χώρα από την οποία κάποιοι το έκλεψαν. Δεν συνδιαλέγομαι με οίκους δημοπρασιών ή αρχαιοπώλες. Ενημερώνω και προσφέρω τα αποδεικτικά στοιχεία στην Ιντερπόλ και στις αρμόδιες αρχές της χώρας όπου πρόκειται να πραγματοποιηθεί η πώληση, αλλά και του κράτους που έχει έννομο συμφέρον να διεκδικήσει την αρχαιότητα.

Έχει μπει φρένο σε δημοπρασίες με πρωτοβουλία σας;

Θα σας αναφέρω δύο διαφορετικές περιπτώσεις: Το Δεκέμβριο του 2015 υπήρχε ένα χάλκινο ειδώλιο που, όπως όλα έδειχναν, είχε προέλθει από το Ισραήλ και προοριζόταν να δημοπρατηθεί από τους Christie’s της Νέα Υόρκης. Ενημέρωσα τις αμερικανικές αρχές και την ισραηλινή πρεσβεία στη Νέα Υόρκη αλλά δεν έλαβα απάντηση. Δημοσιοποίησα στα ΜΜΕ τα αποτελέσματα της έρευνάς μου, ούτε τότε υπήρχε αντίδραση. Παράλληλα, οι Christie’s επέμεναν στην πώλησή του και δεν το απέσυραν. Τελικά η δημοπρασία πραγματοποιήθηκε αλλά το ειδώλιο δεν πουλήθηκε. Η δημοσιότητα της υπόθεσης δούλεψε αποτρεπτικά για την πώλησή του, γιατί οι επίδοξοι αγοραστές κατάλαβαν ότι κάτι δεν πήγαινε καλά…

Ένα άλλο περιστατικό συνέβη το 2016. Οι Christie’s του Λονδίνου θα δημοπρατούσαν  ένα μελανόμορφο αττικό αμφορέα, για τον οποίο είχα υποψίες και ξεκίνησα τη διαδικασία της ταυτοποίησης. Συνέκρινα τη φωτογραφία του καταλόγου του οίκου δημοπρασιών με το φωτογραφικό υλικό που είχε κατασχεθεί στη Φθιώτιδα από τη Δίωξη Αρχαιοκαπηλίας το 2007 (μάλιστα συμμετείχα στην έφοδο). Είδα από το οπτικό υλικό ότι ο αμφορέας ήταν αποτέλεσμα λαθρανασκαφής και παράνομης διακίνησης. Ενημέρωσα τη  Σκότλαντ Γιαρντ  και τις ελληνικές αρχές. Το αποτέλεσμα της ταυτοποίησης και του θορύβου ήταν ο οίκος να αποσύρει την αρχαιότητα. Έχει περάσει ένας χρόνος, κι όμως κανείς, ούτε από την Αγγλία ούτε από την Ελλάδα, δεν μου απαντά «πού βρίσκεται ο αμφορέας;  Διεκδικήθηκε από το ΥΠ.ΠΟ.; Επαναπατρίστηκε στην Ελλάδα;».

Τι θυμάστε από τη σημαντικότατη υπόθεση της Σχοινούσας (2006), όπου εντοπίστηκαν πολύτιμες αρχαιότητες από την Ιταλία και την Ελλάδα;

Είχα πάρει μέρος στην έφοδο στη βίλα και στην καταγραφή των αρχαιοτήτων. Τα ευρήματα αποτελούν τη μεγαλύτερη χαμένη ευκαιρία, όχι μόνο των ελληνικών αρχαιολογικών και αστυνομικών αρχών, αλλά και των διεθνών να εξαρθρώσουν διεθνές κύκλωμα αρχαιοκαπηλίας. Είναι απίστευτο αλλά το σημαντικότερο εύρημα, δηλαδή το φωτογραφικό αρχείο των αρχαιοκαπήλων Symes και Μιχαηλίδη, που τους ανήκε η βίλα στη Σχοινούσα, εξαιρέθηκε από το κατηγορητήριο και έτσι δεν ξέρουμε τι είχαν στην κατοχή τους. Δώδεκα χρόνια μετά η υπόθεση της Σχοινούσας είναι ακόμα ανοιχτή, με τον κίνδυνο να παραγραφεί. Από το 2005, με τις ευλογίες του βρετανικού κράτους, πολλές από τις αρχαιότητες που βλέπουμε στις φωτογραφίες πωλούνται επισήμως στο Λονδίνο. Οι περισσότερες από τις 17.000 αρχαιότητες που φυλάσσονταν σε αποθήκες του Symes στο Λονδίνο έχουν ήδη πουληθεί. Καμία ελληνική κρατική αρχή δεν έχει ανακοινώσει αν και πόσες από αυτές τις αρχαιότητες διεκδικούνται από τη χώρα μας. Δύο φορές το χρόνο καλούμαι να έρθω στην Ελλάδα, αφού είμαι βασικός μάρτυρας. Από το 2008 έχω καταθέσει στον ειδικό ανακριτή επίσημη πραγματογνωμοσύνη επί του κατασχεθέντος φωτογραφικού αρχείου, αλλά η δίκη πάντοτε αναβάλλεται. Ουδείς από το ελληνικό κράτος ζήτησε να συνεργαστούμε για επαναπατρισμούς σχετικούς με το εν λόγω αρχείο, δεδομένου ότι το αρχείο αποτέλεσε τη βάση του διδακτορικού μου στο πανεπιστήμιο του Cambridge. Ενώ η Ιταλία έχει ήδη επαναπατρίσει αρχαιότητες, η Ελλάδα ακόμη αδρανεί. Είναι ένα τεράστιο, συνεχιζόμενο σκάνδαλο.

Είχατε ενεργό ρόλο και στον επαναπατρισμό του μακεδονικού χρυσού στεφανιού της Αμφίπολης, που επιστράφηκε το 2007 από το μουσείο Getty;

Είχα επιλεγεί ως ο αρχαιολόγος μιας μικρής, ευέλικτης ομάδας που με επιτυχία επαναπάτρισε στην Ελλάδα σημαντικές αρχαιότητες από το Getty, μεταξύ των οποίων και το χρυσό βασιλικό μακεδονικό στεφάνι. Η υπόθεση εκκρεμούσε για 14 χρόνια στο υπουργείο Πολιτισμού και φέραμε αυτούς τους θησαυρούς πίσω μέσα σε επτά μήνες. Επαναπατρίσαμε άλλες δύο σπουδαίες αρχαιότητες: από τη μεγαλύτερη ιδιωτική συλλογή στον κόσμο των αμερικανών White και Levy αλλά και μία ταφική λήκυθο που ταυτίσαμε στα χέρια Ελβετού αρχαιοπώλη. Μετά από ένα χρόνο δουλειάς και επιτυχιών, το «ευχαριστώ» του ελληνικού κράτους ήταν να διαλύσει την ομάδα μας, αντί για τις σπείρες των αρχαιοκαπήλων.

Το 2008 η σύμβασή σας δεν ανανεώθηκε από το υπουργείο Πολιτισμού και το 2009 φύγατε για το Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ… Αισθάνεστε ότι η επίσημη Ελλάδα σάς έδιωξε;

Προφανώς! Ενοχλήθηκε ένα ολόκληρο σύστημα (μουσεία, συλλέκτες, αρχαιοπώλες, ακόμα και κάποιοι αρχαιολόγοι που «ξεπλένουν» αρχαιότητες με τις δημοσιεύσεις τους) Η ομάδα μας κατάφερε να έχει αποτελέσματα, κι όμως οι ελληνικές αρχές συνέβαλαν στη διάλυσή της.

 

Διδάσκετε στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ. Σήμερα ποια είναι η σχέση σας με το υπουργείο Πολιτισμού και την ελληνική Αρχαιολογική Υπηρεσία;

Στέλνω δωρεάν όποια υπόθεση αφορά σε παράνομες αρχαιότητες που σχετίζονται με την πατρίδα μας, όμως το ελληνικό κράτος δεν έχει διάθεση συνεργασίας. Έχω ταυτοποιήσει και έχω εντοπίσει ελληνικές αρχαιότητες οι οποίες παραμένουν στο εξωτερικό ύστερα από αρχαιοκαπηλικές δράσεις, όπως μια μαρμάρινη επιτύμβια στήλη από την Αττική την οποία ανακάλυψα στους Sotheby’s. Ενημέρωσα τις ελληνικές αρχές τον περασμένο Ιούνιο και όταν πια ρωτώ τι έχουν κάνει, εκείνοι γενικολογούν. Το ίδιο συμβαίνει και με έναν αμφορέα που ταύτισα στους Christie’s τον Ιούλιο του 2016, καμία ενημέρωση. Άλλη μια υπόθεση εκκρεμεί από το 2007 και αφορά σε εκθέματα του Μουσείου Michael C. Carlos (Ατλάντα, ΗΠΑ), πρόκειται για ένα μαρμάρινο άγαλμα, μία μινωική σαρκοφάγο και ένα ροδιακό πίθο. Επιπλέον, το υπουργείο καπηλεύεται την εργασία μου. Mε ανακοίνωσή του παρουσίασε ως δική του δουλειά την ταύτιση και όλη την τεκμηρίωση του τμήματος σαρκοφάγου που αποκάλυψα εγώ τον περασμένο Ιανουάριο. Σημειώστε ότι ο ελληνικός και διεθνής Τύπος, αλλά και η εισαγγελία της Νέας Υόρκης είχαν εκτενώς αναφερθεί σε αυτή τη δουλειά μου, πριν καν το υπουργείο καταλάβει ότι υπάρχει τέτοια υπόθεση!

Διαβάστε όλη τη συνέντευξη στο People, που κυκλοφορεί αυτή την Κυριακή, μαζί με το Πρώτο Θέμα.