Σοφία Μάνου: «Η φωνή της Βέμπο είναι η ψυχή της Ελλάδας και η έμπνευση γι’ αυτό το έργο ήρθε από τον Γέροντα Εφραίμ τον Βατοπαιδινό»

Η Σοφία Μάνου με αφορμή τη μεγάλη συναυλία-αφιέρωμα «Σοφία Βέμπο – Η φωνή που νίκησε τον φασισμό», στις 14 Οκτωβρίου στις 20:00 στο Θέατρο Παλλάς μιλά αποκλειστικά στο enikos.gr, για τη «Φωνή της Νίκης», για τον ρόλο της τέχνης σήμερα, αλλά και για την έμπνευση πίσω από αυτό το μεγάλο έργο που φέρει τη σφραγίδα του Γέροντα Εφραίμ του Βατοπαιδινού και του Ινστιτούτου «Άγιος Μάξιμος ο Γραικός».

Νάντια Ρηγάτου

Με λόγο μεστό, ευγνώμονα και βαθιά ελληνικό, η σπουδαία ερμηνεύτρια Σοφία Μάνου αποκαλύπτει γιατί πιστεύει πως «αν δεν μπορείς να μπεις στο σύστημα, φτιάχνεις το δικό σου» και τι σημαίνει για εκείνη να υπηρετεί το λαϊκό τραγούδι με σεβασμό στους μεγάλους δημιουργούς που ύμνησαν την Ελλάδα.

Με αφορμή το ραντεβού με το κοινό σας στις 14 Οκτωβρίου στο Θέατρο Παλλάς, θα ήθελα να μας περιγράψετε τη μουσική εμπειρία που θα ζήσουν οι θεατές εκείνο το βράδυ. 

Εκείνο το βράδυ στο Παλλάς, θα ζήσουμε μια μυσταγωγία μνήμης και ψυχής. Δεν είναι απλώς μια μουσική παράσταση, είναι μια επιστροφή στις ρίζες μας μέσα από τη φωνή και το φως της Σοφίας Βέμπο. Παρουσιάζουμε ένα έργο που γεννήθηκε από την έμπνευση του Γέροντα Εφραίμ του Βατοπαιδινού — ενός ανθρώπου με όραμα, αλλά και με βαθιά αγωνία για το μέλλον των νέων και του τόπου μας. Ήταν εκείνος που οραματίστηκε να ξαναηχογραφηθούν τα τραγούδια της πατρίδας μας, όχι απλώς για να ακουστούν ξανά, αλλά για να τα ακούσουν οι νεότερες γενιές με σεβασμό, συγκίνηση και υπερηφάνεια. Αυτή η σκέψη γέννησε ένα έργο που ενώνει πίστη, πατρίδα και τέχνη.

Τι είναι η Σοφία Βέμπο για εσάς και πότε την ανακαλύψατε; 

Η Βέμπο για μένα είναι η φωνή της Ελλάδας σε μια από τις πιο δύσκολες στιγμές για την πατρίδα μας. Την πρωτογνώρισα παιδί, αλλά την “ανακάλυψα” πραγματικά αργότερα, όταν ένιωσα τι σημαίνει να τραγουδάς για κάτι που πιστεύεις. Ήταν γυναίκα, καλλιτέχνιδα, αγωνίστρια — ένα ολοζώντανο σύμβολο θάρρους και αξιοπρέπειας.

Ποια άγνωστη πτυχή της ζωής της αγνοεί το ευρύ κοινό για την τραγουδίστρια;

 Λίγοι γνωρίζουν πόσο ανιδιοτελής και γενναιόδωρη ήταν. Πίσω από τη λάμψη υπήρχε μια γυναίκα που βοηθούσε αθόρυβα, που έκλαιγε με τους πονεμένους και στεκόταν δίπλα στους αδύναμους. Δεν τραγουδούσε για να δοξαστεί — τραγουδούσε για να στηρίξει. Αυτό είναι το πραγματικό της μεγαλείο.

Πιστεύετε πως έχει τιμηθεί όσο της άξιζε στη χώρα μας η Σοφία Βέμπο;

 Η Βέμπο αξίζει να τιμάται όχι μόνο ως καλλιτέχνης, αλλά ως εθνικό σύμβολο. Ήταν η φωνή που ένωσε έναν λαό. Δυστυχώς, στη χώρα μας συχνά θυμόμαστε τους ήρωες μας ετεροχρονισμένα. Ελπίζω αυτή η παράσταση στο Παλλάς να είναι μια πράξη δικαίωσης και ευγνωμοσύνης απέναντι στη γυναίκα που τραγούδησε για την ελευθερία μας.

Ποια ανάγκη σας οδηγεί να ερμηνεύετε αυτά τα τραγούδια; Είναι φόρος τιμής στην ιστορία της Ελλάδας για εσάς;

Ναι, είναι βαθιά ανάγκη και καθήκον μαζί. Αυτά τα τραγούδια δεν είναι μόνο νότες — είναι μνήμες, προσευχές, ιστορίες ανθρώπων που έζησαν με αξιοπρέπεια. Είναι φόρος τιμής στην Ελλάδα που αντιστάθηκε, στη γυναίκα που τραγούδησε, στο παιδί που ελπίζει. Κάθε φορά που τα ερμηνεύω, αισθάνομαι πως συνδέομαι με κάτι ιερό.

Το γεγονός ότι δεν μεγαλώσατε στην Ελλάδα, θα μπορούσαμε να πούμε ότι σας έκανε να την εκτιμάτε περισσότερο; Ως ιστορία και παράδοση;

Αναμφίβολα. Όταν ζεις μακριά, η Ελλάδα γίνεται μέσα σου όνειρο μακρινό . Δεν είναι απλώς πατρίδα, είναι τρόπος να αισθάνεσαι, να τραγουδάς, να αγαπάς. Ίσως γι’ αυτό και αυτό το έργο έχει για μένα τόσο μεγάλη σημασία· γιατί με κάνει να αισθάνομαι ότι υπηρετώ την Ελλάδα όχι ως τόπο, αλλά ως αφετηρία ζωής.

Στη σύγχρονη εποχή, με τη σκληρή επικαιρότητα να πρωταγωνιστεί σχεδόν καθημερινά, αν ζούσε σήμερα η Σοφία Βέμπο, μπορείτε να φανταστείτε ποιους θα εμψύχωνε με τα τραγούδια της;

Θα τραγουδούσε για όλους εκείνους που αγωνίζονται σιωπηλά: τους νέους που παλεύουν να σταθούν στη ζωή, τους γονείς που αγωνίζονται με αξιοπρέπεια, τους ανθρώπους που δεν χάνουν την πίστη τους μέσα στις δυσκολίες. Η Βέμπο είχε την ευλογία να εμψυχώνει χωρίς να φωνάζει. Αν ζούσε σήμερα, θα συνέχιζε να δίνει κουράγιο με τον ίδιο τρόπο: με ένα χαμόγελο και μια φωνή γεμάτη λάμψη.

Υπάρχει δυνατότητα στην Ελλάδα να κάνει ένας καλλιτέχνης καριέρα όπως εσείς, που δεν έχετε επιλέξει τον εμπορικό δρόμο της μουσικής; 

Δεν είναι εύκολο, αλλά είναι εφικτό. Η αλήθεια έχει τον δικό της δρόμο. Το κοινό έχει διάκριση και αναγνωρίζει την ειλικρίνεια. Προτιμώ να πορεύομαι με πίστη και ουσία, παρά με πρόσκαιρη λάμψη.

Όπως λέω πάντα, αν δεν μπορείς να μπεις στο σύστημα, φτιάχνεις το δικό σου.

Εγώ έχω μάθει από μικρό παιδί να υπηρετώ το λαϊκό τραγούδι, έτσι όπως μας το παρέδωσαν — ευτυχώς — εκείνοι οι σπουδαίοι δημιουργοί που αγάπησαν την Ελλάδα πέρα από κόμματα και ιδεολογίες, όπως ο Θεοδωράκης, ο Ξαρχάκος, ο Μαρκόπουλος και τόσοι άλλοι.

Κι αυτό το δικό σου μονοπάτι, όταν το υπηρετείς με συνέπεια και αγάπη, σε οδηγεί εκεί που πραγματικά ανήκεις. Γιατί η τέχνη για μένα δεν είναι καριέρα· είναι τρόπος ζωής.

Τι μήνυμα θα θέλατε να στείλετε στους νέους μουσικούς;

Καιρός είναι όλα αυτά τα παιδιά που φοιτούν στα μουσικά σχολεία και τα Ωδεία, να βρουν ανταπόκριση και αληθινό ενδιαφέρον από εμάς τους καλλιτέχνες που νοιαζόμαστε πραγματικά για το λαϊκό τραγούδι. Δεν πρέπει να αναζητούν εργασία σε μονοπάτια που δεν οδηγούν πουθενά καλλιτεχνικά. Ήρθε ο καιρός να ανοίξουμε αληθινά μονοπάτια όπου θα περάσουν νέοι δημιουργοί  και θα δημιουργηθεί νέο ρεπερτόριο, ένα ισχυρό ελληνικό τραγούδι το οποίο θα εγκατασταθεί εκ νέου στις καρδίες και τα χείλη των Ελλήνων, γιατί το ελληνικό τραγούδι είναι τόπος συνάντησης για όλους μας.

Έτσι λοιπόν κι εγώ, με τη σειρά μου, κάνω μια ανοιχτή πρόσκληση στους νέους για συνεργασίες, για διάλογο, για κοινές μουσικές διαδρομές — όπως σίγουρα θα έκανε σήμερα και η Σοφία Βέμπο.

Ποια είναι τα επόμενα σχέδιά σας; 

Υπάρχουν αρκετές ιδέες και προτάσεις που συζητιούνται αυτόν τον καιρό, αλλά προτιμώ να αφήσω τη μουσική να δείξει πού θα μας οδηγήσει, όταν έρθει η ώρα.

Γιατί, ξέρετε, για μένα η μουσική δεν είναι απλώς τέχνη· είναι ευθύνη, είναι μνήμη, είναι και μια βαθιά πράξη αγάπης.