Επιστήμη κι επιστήμονες: Πανελλήνιες 2017 – Οι απαντήσεις στη Νεοελληνική Γλώσσα

Σε διασκευή της ομιλίας του Γρηγόρη Σκαλκέα ξεκίνησαν  οι Πανελλήνιες 2017 για τους υποψήφιους του Ενιαίου Λυκείου στο μάθημα της Νεοελληνικής γλώσσας

“Eύκολα διαχειρίσιμα ζητούμενα και χωρίς το κείμενο κατανόησης να παρουσιάζει ιδιαίτερη δυσκολία”, χαρακτηρίζονται τα θέματα, στα οποία κλήθηκε να διαγωνιστεί ο κύριος όγκος των υποψηφίων από τα Γενικά Ενιαία Λύκεια στις φετινές Πανελλήνιες 2017 και αφορούσαν στην Επιστήμη. Πέρυσι οι μαθητές διαγωνίστηκαν στο θέμα “Διαδίκτυο και Ανθρώπινες Σχέσεις”.

“Οι λοιπές ασκήσεις τύπου Β δεν παρουσίασαν ιδιαίτερη δυσκολία, μολονότι αρκετές σε αριθμό και όχι άμεσα συνδεδεμένες με τη θεωρία της Γ’ Λυκείου. Μάλιστα, για τρίτη συνεχόμενη χρονιά επιλέχτηκε ως Β1 άσκηση, ο τύπος Σωστού – Λάθους. Στην Έκθεση διαχωρίζονται σαφώς τα δύο ζητούμενα και αφορούν στο ρόλο της επιστήμης για την αντιμετώπιση των σύγχρονων προβλημάτων και τα ηθικά εφόδια του επιστήμονα, προκειμένου να αντεπεξέλθει στην ευόδωση αυτού του στόχου”, σχολίασε νωρίτερα στο News 24/7 η φιλόλογος Τόλια Παγώνα.

Υπενθυμίζουμε ότι οι μαθητές διαγωνίστηκαν σε διασκευή της ομιλίας του Γρηγόρη Σκαλκέα (30-12-2003), Έλληνα γιατρού, πανεπιστημιακού και μέλους της Ακαδημίας Αθηνών (της οποίας διετέλεσε και πρόεδρος το 2003) που άφησε τη σφραγίδα του στην μεταπολεμική Ιατρική, ενώ έγινε γνωστός καθώς υπήρξε ο γιατρός του πρωθυπουργού της Ελλάδας Ανδρέα Παπανδρέου στο Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο, την περίοδο της τετράμηνης συνεχούς νοσηλείας του από τις 20 Νοεμβρίου του 1995 μέχρι τις 21 Μαρτίου του 1996, όπου και άφησε την τελευταία του πνοή.

Η θεματική ενότητα της Επιστήμης βρίσκεται στο σχολικό βιβλίο Έκθεση – Έκφραση, σελίδες 94-98.

Οι εξετάσεις για τα ΓΕΛ θα κρατήσουν 12 μέρες, ενώ οι μαθητές ΕΠΑΛ θα εξετάζονται για 15 μέρες. Τα ειδικά μαθήματα θα εξεταστούν από τις 22 έως τις 30 Ιουνίου.

Αύριο οι υποψήφιοι των ΕΠΑΛ διαγωνίζονται σε Μαθηματικά (Άλγεβρα), ενώ οι υποψήφιοι στα ΓΕΛ συνεχίζουν την Παρασκευή με τα κρίσιμα μαθήματα, υψηλού συντελεστή, δηλαδή την Αρχαία Ελληνική Γλώσσα και τα Μαθηματικά.

Ως ώρα έναρξης εξέτασης ορίζεται η 08:30 π.μ., κοινή για τους υποψηφίους ημερήσιων και εσπερινών Λυκείων. Οι υποψήφιοι πρέπει να προσέρχονται στις αίθουσες εξέτασης μέχρι τις 08.00 π.μ.

Η διάρκεια εξέτασης κάθε μαθήματος είναι τρεις (3) ώρες.

ΟΛΟ ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

[Επιστήμη και επιστήμονες]

H επιστήμη, ως αέναος αγώνας του ανθρώπου για την κατάκτηση της γνώσης, με την οξυδερκή παρατήρηση, τη διαίσθηση και την έρευνα, ανοίγει συνεχώς νέους ορίζοντες και φωτίζει τον νου. Επιστήμη, βέβαια, και τεχνολογία δεν ταυτίζονται, διότι η επιστήμη παραμένει προσηλωμένη στην όλο και πιο βαθιά κατάκτηση της γνώσης, ενώ η τεχνολογία έχει ως επιδίωξη την αξιοποίηση της επιστημονικής γνώσης για την υπηρέτηση των τρεχουσών, πρακτικών αναγκών του ανθρώπου. Πολύ χαρακτηριστικά, ο Αϊνστάιν [1879-1955] είχε τονίσει ότι η επιστήμη μπορεί να προσφέρει τα μέσα για την ανάπτυξη σκοπών, τους οποίους έχουν οραματιστεί προσωπικότητες που διαθέτουν υψηλά ηθικά ιδανικά. Εάν βέβαια ο Αϊνστάιν είχε ζήσει ολόκληρο τον εικοστό αιώνα, με επαναστάσεις, παγκοσμίους θερμούς και ψυχρούς πολέμους, αλλά και δοξασμένο από τη ραγδαία ανάπτυξη των θετικών επιστημών και της τεχνολογίας, ίσως προβληματιζόταν περισσότερο. Η προώθηση των φυσικών επιστημών και η έκρηξη της τεχνολογίας, η οποία έχει προσλάβει φρενήρεις ρυθμούς στην εποχή μας, εγείρουν απορίες και συγκλονιστικά ερωτήματα. Η επιστήμη αναπτύσσεται συνήθως σε σχέση με τις πρακτικές ανάγκες των ανθρώπων, ακολουθεί όμως βασικά την εξέλιξη μιας κοινωνίας και αντικατοπτρίζει το συγκεκριμένο πνευματικό και ηθικό της επίπεδο. Όμως η τεχνολογία, που βελτίωσε σημαντικά τις συνθήκες της ζωής μας, βοήθησε ή εμπόδισε τον άνθρωπο να γίνει περισσότερο άνθρωπος;

Τα ευγενή ιδεώδη του ανθρωπισμού διασύρθηκαν και υπονομεύθηκαν στις μέρες μας. Η σύγχυση πραγματικών και πλασματικών αναγκών, η πνιγηρή εντατικοποίηση του ρυθμού της ζωής στις μεγαλουπόλεις, η εσωτερική μοναξιά, το άγχος και η αγωνία αλλοτριώνουν βαθύτατα και παρεμποδίζουν την πνευματική ολοκλήρωση των ανθρώπων. Μέσα στο κλίμα αυτό ζει, μεγαλώνει και εργάζεται ο σύγχρονος επιστήμονας. Ο επιστήμονας βαρύνεται με πολύμορφη ευθύνη για τη γνώση που κατά κάποιον τρόπο παράγει και οφείλει να προβλέπει οποιοδήποτε πιθανό κίνδυνο που θα μπορούσε να προέλθει από τη χρήση της – ή την κατάχρησή της – στο μέλλον για τον άνθρωπο και για την οικουμένη. Πρέπει να αποφασίζει με άγρυπνη συνείδηση και υπευθυνότητα εάν τα αποτελέσματα των ερευνών του πρέπει τελικά να εφαρμοσθούν. Κάθε επιστημονικό επίτευγμα πρέπει να εξετάζεται όχι μόνο ως γνωστική ή υλική κατάκτηση, αλλά και για το αν θα αποβεί ευεργετικό ή επιζήμιο, ή και καταστρεπτικό, για την ύπαρξη του ανθρώπου. Τον έλεγχο αυτό κανένας άλλος δεν μπορεί

ή δεν επιτρέπεται να επιβάλλει στη συνειδητή ελευθερία του επιστήμονα παρά μόνον η συναίσθηση της ανθρώπινης και γενικά της κοινωνικής του ευθύνης.

Δυστυχώς, όμως, οι αποφάσεις για τη χρησιμοποίηση από τη σύγχρονη τεχνολογία επιστημονικών γνώσεων και ανακαλύψεων δεν ανήκουν πάντοτε στην απόφαση ή στη σύμφωνη γνώμη εκείνων που τις ανακάλυψαν, ούτε οι πολλαπλές συνέπειες από τη χρήση τους έχουν όσο και όπως θα άρμοζε υπολογισθεί. Για τούτο, συχνά οι στόχοι μιας ερευνητικής πορείας διασπείρονται. Πολλοί διάσημοι ερευνητές δεν μπόρεσαν να προβλέψουν τις πρακτικές εφαρμογές των ανακαλύψεών τους. Για να παραμείνουν όμως οι στόχοι της επιστήμης ανθρωποκεντρικοί, κρίνεται απολύτως αναγκαίος ο επανακαθορισμός τους από «προσωπικότητες με υψηλά ηθικά ιδανικά», κατά τον Αϊνστάιν, δηλαδή από έντιμους, συνεπείς και ανιδιοτελείς, διορατικούς, ειλικρινείς και αντικειμενικούς ανθρώπους-επιστήμονες.

Γρηγόρης Σκαλκέας, Διασκευή από ομιλία στην Ακαδημία Αθηνών

ΟΙ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

A1.Να γράψετε στο τετράδιό σας την περίληψη του κειμένου που σας δόθηκε (90-110 λέξεις)

Μονάδες 25

Β1. Να επαληθεύσετε ή να διαψεύσετε, σύμφωνα με το κείμενο, τις παρακάτω προτάσεις γράφοντας στο τετράδιό σας δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση τη λέξη Σωστό ή Λάθος:

α.Η επιστήμη και η τεχνολογία ταυτίζονται ως προς τους στόχους τους.

β.Η επιστήμη στοχεύει αποκλειστικά στην ικανοποίηση των πρακτικών αναγκών του ανθρώπου.

γ. Οι ανθρωπιστικές αξίες υπονομεύτηκαν στην εποχή μας.

δ. Ο επιστήμονας έχει ευθύνη για τη χρήση της επιστημονικής γνώσης που παράγει.

ε. Επιστήμονες υψηλών ιδανικών θα συμβάλουν στη διατήρηση του ανθρωποκεντρικού χαρακτήρα της επιστήμης.

Μονάδες 10

Β2.

α) Να βρείτε έναν από τους τρόπους ανάπτυξης της πρώτης παραγράφου του κειμένου «Η επιστήμη… ηθικά ιδανικά» (μονάδες 2) και να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με αναφορές στο κείμενο (μονάδες 2).

Μονάδες 4

β) Ποια νοηματική σχέση εκφράζουν οι παρακάτω διαρθρωτικές λέξεις ή φράσεις (με έντονη γραφή στο κείμενο):

βέβαια  (1η παράγραφος)

εάν (2η παράγραφος)

όμως (2η παράγραφος)

για τούτο (5η παράγραφος)

δηλαδή (6η παράγραφος)

Μονάδες 5

Β3.

α) Να ξαναγράψετε τις ακόλουθες προτάσεις του κειμένου, αντικαθιστώντας τις υπογραμμισμένες λέξεις με άλλες συνώνυμες, χωρίς να αλλάζει το νόημα:

– Η επιστήμη ως αέναος αγώνας του ανθρώπου.

– Η επιστήμη παραμένει προσηλωμένη στην κατάκτηση της γνώσης.

– Η προώθηση των φυσικών επιστημών και η έκρηξη της τεχνολογίας [… ] εγείρουναπορίες.

– Το άγχος και η αγωνία αλλοτριώνουν […] την πνευματική ολοκλήρωση των ανθρώπων.

– Κάθε επιστημονικό επίτευγμα […] θα αποβεί […] καταστρεπτικό

Μονάδες 5

β) Να δώσετε τα αντώνυμα των παρακάτω υπογραμμισμένων λέξεων του κειμένου:

συγκεκριμένο (2ηπαράγραφος)

βελτίωσε (2ηπαράγραφος)

ευθύνη (4η παράγραφος)

υλική (4η παράγραφος)

ελευθερία (4η παράγραφος)

Μονάδες 5

Β4 .

α)«Η σύγχυση πραγματικών…των ανθρώπων.» (3η παράγραφος) Τι επιτυγχάνει ο συγγραφέας με το ασύνδετο σχήμα;

Μονάδες 3

β) «Όμως η τεχνολογία…περισσότερο άνθρωπος; » (2η παράγραφος)

Τι επιδιώκει ο συγγραφέας με τη χρήση του ρητορικού ερωτήματος;

Μονάδες 3

Γ1. Στην τελετή αποφοίτησης του σχολείου σας ως υποψήφιοι/ες φοιτητές/τριες και μελλοντικοί/κές επιστήμονες εκφωνείτε μια ομιλία 500-600 λέξεων στην οποία εστιάζετε σε δύο άξονες:

α) στον ρόλο της επιστήμης στην αντιμετώπιση των σημαντικότερων, κατά τη γνώμη σας, σύγχρονων προβλημάτων και

β) στα ηθικά εφόδια του επιστήμονα που θα του επιτρέψουν να υπηρετήσει αυτό τον στόχο.

Μονάδες 40

Δειτε εδώ τις απαντήσεις