Σύρος, Φεβρουάριος 1879: Oι πρώτες απεργίες του Νεοελληνικού κράτους


Τον Φεβρουάριο και τον Μάρτιο 1879 λαμβάνουν χώρα στη Σύρο οι πρώτες απεργιακές κινητοποιήσεις στην ιστορία του σύγχρονου Ελληνικού Κράτους.

Σε μια περίοδο πληθωρισμού, οικονομικής-πολιτικής αποσταθεροποίησης και εργατικής εκμετάλλευσης, οι εργάτες του ναυπηγείου και των βυρσοδεψείων οργανώθηκαν συνδικαλιστικά και έθεσαν τα αιτήματά τους για καλύτερες συνθήκες εργασίας, κάποια εκ των οποίων ικανοποιήθηκαν έπειτα από πολύμηνες απεργίες.

Σύρος, τέλη 18ου αιώνα

Μετά την ίδρυση του ελληνικού κράτους, η Σύρος αποτέλεσε το πρώτο λιμάνι και σημαντικό σταθμό στην εμπορική και ναυτιλιακή ανάπτυξη της χώρας. Η Ερμουπόλη έγινε το κέντρο του διαμετακομιστικού εμπορίου της ανατολής, εκατοντάδες καράβια φόρτωναν και εκφόρτωναν εμπορεύματα, η βιοτεχνία και η βιομηχανία ανθούσαν. Τη δεκαετία του 1870, η Σύρος διέθετε ναυπηγείο, βυρσοδεψεία, μηχανουργεία, σιδηρουργεία, εργοστάσια γυαλιού, κλωστοϋφαντουργία, τυπογραφεία, αλευρόμυλους, αποθήκες, μικρές επιχειρήσεις, ταυτόχρονα με ασφαλιστικές εταιρείες και γραφεία.

 

Χιλιάδες εργάτες, άντρες-γυναίκες, μεγάλοι και παιδιά (ως και 6 χρονών), απασχολούνταν στα εργοστάσια και το λιμάνι, κυρίως φτωχοί νησιώτες με ελάχιστη μόρφωση. Οι συνθήκες εργασίας θα φάνταζαν σήμερα απάνθρωπες και εξευτελιστικές, τον καιρό εκείνο όμως, η φτώχια που μάστιζε τα κατώτερα κοινωνικά στρώματα δεν άφηνε πολλά περιθώρια επιλογής. Οι εργάτες δούλευαν 12 ώρες την ημέρα, 6 ημέρες την εβδομάδα, και δύο ώρες αμισθί τις Κυριακές. Το μεροκάματο ήταν πενιχρό, ιδιαίτερα για τους ανήλικους εργάτες και τις εργάτριες. Η δε διατροφή τους αποτελούνταν κυρίως από ψωμί, πατάτες, κρεμμύδια, ενώ από την άλλη, οι εργοδότες τους έτρωγαν με χρυσά κουτάλια.

Η αστική Ερμούπολη παρακμάζει

Η ένταση που δημιουργείται μεταξύ Ελλάδας-Τουρκίας έπειτα από την Κρητική Επανάσταση του 1866 προκαλεί έντονη κρίση στην οικονομία του νησιού, καθώς το 1/3 των εμπορικών συναλλαγών γινόταν με την Τουρκία. Το 1869, η επανάσταση κοπάζει, όμως οι άσχημες καιρικές συνθήκες που επικρατούν πλήττουν την αγροτική παραγωγή. Ταυτόχρονα, το ναυπηγείο, που κατασκευάζει ιστιοφόρα πλοία, βλέπει τις δραστηριότητές του να μειώνονται καθώς δεν μπορεί να ανταγωνιστεί την εισαγωγή των ατμόπλοιων στις θαλάσσιες μεταφορές.

Η περίοδος των παχιών αγελάδων δείχνει να τελειώνει για το κοσμοπολίτικο νησί. Τα επόμενα χρόνια, τα βυρσοδεψεία αντιμετωπίζουν μεγάλη κρίση, κάποια οδηγούνται σε πτώχευση, οι εξαγωγές μειώνονται και πολλοί εργάτες απολύονται. Το λιμάνι του Πειραιά αρχίζει να κερδίζει τις προτιμήσεις των ναυτιλιακών εταιριών. Το νομισματικό σύστημα είναι κάπως μπερδεμένο, καθώς οι συναλλαγές γίνονται κυρίως με ξένα, ρωσικά και τουρκικά, νομίσματα και ταυτόχρονα αρχίζει να κυκλοφορεί και η δραχμή, όλα με υπερτιμημένη αξία στη χρήση τους στις καθημερινές συναλλαγές, τη λεγόμενη «αγοραία διατίμηση». Παράλληλα, το ελληνικό κράτος και η Εθνική Τράπεζα χρησιμοποιούν την πραγματική τιμή των νομισμάτων, τη «βασιλική διατίμηση», γεγονός που δημιουργεί ζημία στους απλούς πολίτες.

Σε αυτό το πλαίσιο, με την οικονομία να βρίσκεται σε κλυδωνισμό, το νόμισμα υποτιμάται κατά 25-27%, ενώ οι τιμή του ψωμιού, βασικού στοιχείου της διατροφής των εργατών, ανεβαίνει άλλο τόσο, με τη συνολική απώλεια για τους εργάτες να φτάνει το 50%.

Στην Ερμούπολη, οι πλούσιοι αστοί συνεχίζουν να ξοδεύουν προκλητικά τα κέρδη τους, διοργανώνοντας πλούσια γλέντια και χορούς στις νεοκλασσικές επαύλεις τους, όπου ο φτωχός λαουτζίκος ήταν ανεπιθύμητος. Τα πρώτα δείγματα της εργατικής δυσαρέσκειας και αφύπνισης δεν άργησαν να φανούν.

Οι πρώτες απεργίες

Στις 14 Φεβρουαρίου του 1879, 400-500 εργάτες του ναυπηγείου «Νεώριον» ιδρύουν, ενώπιον συμβολαιογράφου, το πρώτο εργατικό σωματείο ονόματι «Αδελφικός Σύνδεσμος Ξυλουργών του Ναυπηγείου Σύρου». Κατεβαίνουν σε απεργία, την πρώτη καταγεγραμμένη της Ελλάδας, είδηση που προκαλεί αίσθηση. Στο φύλλο της 17ης Φεβρουαρίου, η εφημερίδα «Πατρίς» γράφει: «Έχομεν εν Σύρω απεργίαν τετρακοσίων περίπου εργατών. Το Ναυπηγείον αργεί», αναφέροντας επίσης πως πολλά πλοία έμειναν χωρίς εργάτες, που τάχθηκαν με το μέρος των απεργών. Η απεργία έληξε προσωρινά λίγες μέρες μετά, στις 19 Φεβρουαρίου, έπειτα από συμβιβαστική λύση που προέβλεπε μικρή αύξηση των ημερομισθίων.

Την ίδια μέρα, κατεβαίνουν σε απεργία οι εργάτες των βυρσοδεψείων. Πολύ περισσότεροι και πιο οργισμένοι, οδεύουν προς το Νομαρχιακό Μέγαρο φωνάζοντας τα αιτήματά τους:

• Αύξηση του ημερομισθίου κατά 27%

• Πληρωμή σε νόμισμα με βάση τη βασιλική διατίμηση

• Κατάργηση της κουτουράδας (κατ’ αποκοπή εργασία)

• Σωστός καταμερισμός και εξασφάλιση εργασίας για όλους τους εργάτες

• Ελάττωση των ωρών εργασίας από 12 σε 10

• Κατάργηση της απλήρωτης δίωρης απασχόλησης της Κυριακής

Η κινητοποίηση κλιμακώνεται με αιματηρά επεισόδια μεταξύ απεργών και απεργοσπαστών. Ένας αστυνομικός σκοτώνεται μετά από χτύπημα με πέτρα στο κεφάλι, ο Νομάρχης ζητά και δέχεται στρατιωτική ενίσχυση από την Αθήνα και παρόλες τις συλλήψεις, οι απεργοί δεν υποχωρούν παρά μια εβδομάδα μετά, με ικανοποίηση των αιτημάτων τους.

Όπως ήταν αναμενόμενο, μόλις οι εργάτες επέστρεψαν στα καθήκοντά τους, άρχισαν οι μαζικές απολύσεις και προσλήψεις νέων, ανειδίκευτων εργατών από άλλες περιοχές. Το δεύτερο κύμα των απεργιακών κινητοποιήσεων ξεκινάει στις 27 Φεβρουαρίου, με κύριο αίτημα την ανάκληση των απολύσεων, αλλά και την τήρηση των προηγουμένων συμφωνηθέντων, και κρατάει ως και τον Ιούλιο. Τότε, οι εργάτες επιστρέφουν στις εργασίες τους άνευ όρων, ηττημένοι.

Η κρίση όμως σταδιακά πλήττει όλο και περισσότερο τη Σύρο. Ενδεικτικά, το 1882, το ναυπηγείο απασχολεί μόλις 220 εργάτες, όχι απαραίτητα με πλήρες ωράριο. Οι βιομηχανίες και τα εργοστάσια σταδιακά κλείνουν, οι εφοπλιστές και οι πλούσιοι επιχειρηματίες μεταφέρουν την έδρα τους στην Αθήνα και τον Πειραιά και οι Συριανοί και λοιποί νησιώτες εργάτες οδηγούνται σε εσωτερική μετανάστευση.

Το γυναικείο εργατικό κίνημα της Σύρου

Πολλά χρόνια μετά, το 1914, οι εργάτες των βυρσοδεψείων και οι καπνεργάτες κατεβαίνουν ξανά σε απεργιακές κινητοποιήσεις. Αυτή τη φορά όμως, ακολουθούν και οι γυναίκες εργάτριες των κλωστηρίων και υφαντουργείων. Στην περίπτωση των τελευταίων, που δούλευαν σε άθλιες συνθήκες υγιεινής και ασφάλειας, οι εργοδότες εκμεταλλεύτηκαν την πείνα και την επιτακτική ανάγκη τους για εργασία και απείλησαν με απόλυση όσες παρέμεναν εγγεγραμμένες στο Σύλλογο των Εργατίδων. Ως αποτέλεσμα, οι περισσότερες εργάτριες επέστρεψαν στην εργασία τους και η απεργία τους έληξε άδοξα. Θα περνούσαν άλλα 7 χρόνια μέχρι το γυναικείο εργατικό κίνημα να καταφέρει να συμβιβαστεί σε μια αύξηση 25% των ημερομισθίων.

Η συνδικαλιστική δράση των Συριανών εργατών διεκδίκησε πολλά και έλαβε λίγα. Σε εποχές σκληρές, φτωχές και δύσκολες, όταν αυτά που σήμερα θεωρούνται αυτονόητα ακούγονταν ως κακόγουστο αστείο στ’ αυτιά της άρχουσας τάξης, οι εργάτες ενώθηκαν και εξεγέρθηκαν για μια πιο αξιοπρεπή ζωή, με όπλο τους την απεργία.

Οι απεργιακές κινητοποιήσεις του 1879 άνοιξαν δρόμο για την ίδρυση εργατικών ενώσεων και τη διεκδίκηση αξιοπρεπών συνθηκών εργασίας στα δύσκολα χρόνια που θα ακολουθούσαν, σηματοδοτώντας την αρχή του ελληνικού εργατικού συνδικαλιστικού κινήματος.

 

topontiki

πηγή



ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΝΕΑ!